تکرار جرم درحقوق کیفری حالت بزهکاری است که باوجود داشتن پیشینه کیفری یعنی یک یا چند محکومیت قطعی درتعریف قانونی تکرار جرم امری اساسی است بدین توضیح که اگر بزهکاری مرتکب حتی 50 جرم یکی پس ازدیگری شده ولی مورد پیگیری کیفری قرارنگرفته وبطور قطعی به یک مجازات محکوم نشده باشد این بزهکار ازنظر قانونی درحالت تکرار جرم نیست این حالت درحقوق جزا تعدد جرم نام دارد تکرارجرم البته بشرط آنکه تمامی شرائط قانونی نیز جمع باشد ازموارد تشدید کیفر است زیرا فرض براین است که هنگامیکه شخصی با وجود یک محکومیت قطعی وتحمل یک مجازات دیگر با رمرتکب جرم میشود این امر نشان میدهد که مجازاتی که قبلا اجرا شده است از نظر مقدار کافی برای درمان این بزهکار نبوده واین بار بایستی بر مقدار این دارو افزود تا مداوا فراهم آید این پرسش درحقوق جزا پیش نیامده است که ممکن است اساسا ماهیت این دارو برای درمان درد مناسب نباشد وداروئی که بادرد بیگانه است هرچه هم که بر مقدار آن افزوده شود بازهم هیچ هنری نخواهد کرد باوجود آنهمه تحول علمی وفکری ازیک قرن پیش درشناخت بزهکار وپدیده بزهکاری بوجود آمده است بازهم مجازات درحقوق جزا تقریبا تنها وسیله برای تامین دفاع اجتماعی واصلاح بزهکار است درهر صورت گفتگو درمورد شرائط قانونی تکرار جرم وآثار آن مورد نظر مانیست.
از نظر جرم شناسی تکرار جرم حالت بزهکاری است که پس از یک رفتار مجرمانه دیگر بابه انجام جرم دیگری دست میزند همانگونه که ملاحظه میشود در این تعریف وجود یک محکومیت قطعی شرط تحقق معنای تکرار جرم نیست باوجود این نباید گمان برد که وجود یک محکومیت قطعی که در حقوق جزا یک شرط وپایه اساسی برای تحقق تکرار جرم است از نظر علمی وجرم شناسی هیچ ارزشی ندارد بسیاری از جرم شناسان برای این شرط قانونی ارزش علمی ویژه ای قائل هستند1زیرا ممکن است بزهکاری پیاپی مرتکب جرم شود این امر احتمالا نمایشگر یک حالت خطرناک در این بزهکار است اما خطر وهم رسوائی در موردی که بزهکار باوجود یک محکومیت قطعی مرتکب تکرار جرم شده است خیلی بیشتر نمایان میشود در اینجا بزهکار قبلا مرتکب جرمی شده وبدین سبب مورد پی گیری قرار گرفته ،بکلانتری ودادسرا کشیده شد ودر دادگاه به مجازات محکوم گردیده به زندان رفته اماپس از آزادی از زندان دیگر بار رفتار ضد اجتماعی خویش را از سرگرفته است،پر پیدااست که در این مورد خطر بیشتری وجود دارد زیرا در مورد نخست که بزهکار مرتکب جرمهای متعدد گردیده ولی مورد پی گیری قرار نگرفته است ممکن است تصور نمود که این شخص از وصف ضد اجتماعی رفتارهای خویش واز واکنش جامعه در برابر این رفتارها هیچ آگاهی ندارد اما چنین تصوری در موردی که بزهکار باوجود یک محکومیت قطعی واقامت در زندان مرتکب جرم میشود وجود ندارد.ارتکاب جرم پس از یک محکومیت قطعی واقامت در زندان وآگاهی از واکنش جامعه پس از یک محکومیت قطعی واقامت در زندان وآگاهی از واکنش جامعه نمایشگر این واقعیت است که این بزهکار در رفتار ضد اجتماعی خویش کامملا مصمم وپا برجاست ودیگر نباید این تکرار جرم را شوخی ودست کم گرفت زیرا این شخص باوجود تحمل یک مجازا وآگاهی از سیستم کیفری درارتکاب مجدد جرم درنگ نکرده است بدین جهات تکرار جرم وبویژه پس ازوجود یک محکومیمت قطعی یکی از مسائل بسیار پراهمیت درجرم شناسی است اساسا موضوع دانش جرم شناسی وبررسی این موضوع است که چرا باوجود سیستم کیفری ومجازات پاره ای افراد برفتارهای مجرمانه دست میزنند واین مجازات هائی که درقانون جزا پیش بینی شده اند نمیتوانند هیچ هراسیدردل آنان برانگیزند وآنان را از انجام جرم باز دارند ازسوئی دیگر تکرارجرم پس ازیک محکومیمت قطعی نشانه ناکامی وشکست سیستم کیفری واداره زندان دراصلاح بزهکار است خوداز اینروست که تکرار جزم درجرم شناسی ازجهات گوناگون مورد توجه وبررسی قرارگرفته است یکی از مسائلی که درپژوهشهای علمی درمورد تکرارجرم پیش آمده این است که آیا بین تکرارجرم وسن رابطه ای هست یا خیر؟ درچه سنی وچه دوره ای ازعمر خطر تکرارجرم ازسوی بزهکار بیشتر است دراین مورد پژوهشهای آماری فراوان وجوددارند که به نقل پاره ای از آنها میپردازیم پرسش دیگری نیز بمناسبت این بررسی پیش میآید وآن اینکه آیا بین بزهکاری کودکان وبزهکاری بعدت درنزد بزرگسالان رابطه ای هست یا خیر.

1- رابطه سن وتکرارجرم

بطورکلی ثابت شده است که فعالیت های مجرمانه درسن های 18 تا 25 سالگی بسیار شدید است واین شدت کم وبیش تاسن 30 سالگی ادامه دارد از30 سالگی ببعد فعالیتهای ضد اجتماعی کم وکمتر میشوند ودرسن 40 سالگی این فعالیت متوقف میگردد ارتکاب بزه پس از40 سالگی امری بیش وکم استثنائی است 1

این قاعده کلی درمورد تکرار جرم هم صادق است خطر تکرار جرم درسنهمای جوانی یعی20 تا30 سالگی وشاید 35 سالگی بسیار زیاد است بزهکارانی که دراین دوره از سن مرتکب جرم میشوند احتمال اینکه پس از رهائی اززندان رفتار ضد اجتماعی خویش را تکراروبازهم تکرار نمایند بسیار زیاد است اما بتدریج که بزهکاردرزمان پیش میرود خطر تکرار جرم دروی کمتر میشود ولی این خطر کم وبیش تا40 سالگی وجوددارد خطر تکرار جرم از40 سالگی به بعد تقریبا ازبین میرود بزهکارانی که باین سن رسیده اند احتمال اینکه پس اززهائی اززندان مرتکب تکرارجرم شوند بسیار کم است پژوهشهای آماری درمورد سن بزهکاران بعادت وحرفه ای نشان داده اند که بیشتراین بزهکاران 25تا35 ساله وکمی ازآنان 35تا40 ساله میباشند چنین بود قاعده تقریبا کلی درمورد رابطه سن وتکرار جرم آمارهائی دراینمورد از کشوربلژیک – فرانسه- انگلستان – کانادا دراختیار ماست ونتیجه همه این پژوهشهای آماری تقریبا یکی است به نقل این آمارها میپردازیم که دربررسی این آمارها رابطه بین تکرار جرم وسن بیشتر وبهتر آشکارمیشود.

درکانادا آقای کرمیه ( Mr .B.Cormiet) 176 نفربزهکار را مورد یک مطالعه وبررسی علمی قرارداده است این گروه مورد آزمایش ازبین بزهکارانی انتخاب شده اند که تا20 سالگی دارای رفتار اجتماعی پسندیده ای بوده وبعد از رسیدن به 20 سالگی برای نخستین بار مرتکب جرم شده اند ازنظر رابطه بین سن وتکرار جرم این 176نفر بین گروههای مختلف تقسیم شده ونتایج زیر در این بررسی آماری بدست آمده است1.

سن بزهکاردرهنگام مرتکب تکرار مرتکب تکرار درصدتکرار

ارتکاب نخستین بزه جرم نشده اند جرم شده اند جرم

تعداد

20تا29سالگی 79 35 44 07/55

30تا39سالگی 29 28 21 9/42

40تا50سالگی وبیشتر 48 42 6 5/12

مجموع 176 105 71 4/40

همانگونه که ملاحظه میشود دربین بزهکارانی که درسنهای20 تا39 سالگی مرتکب جرم شده اند درصد تکرارجرم زیاد است وبرعکس برای بزهکارانی که پس از 40 سالگی مرتکب جرم شده اند این درصد بسیار کم وناچیز است .

دربلژیک نیز اداره امور زندانها در1972 به یک مطالعه علمی درمورد بزهکاران دست زده است تعداد بزهکاران مورد مطالعه 597 نفر بوده اند واینها در1961 اززندان آزاد شده اند.

درمورد این امر که چنددرصد ازاین بزهکاران پس ازرهائی اززندان مرتکب تکرار جرم شده وبزندان باز گشته اند واینگروه که بدینگونه مرتکب تکرار جرم شده اند بیشتر دارای چه سنی بوده اند نتایج آماری زیر بدست آمده است.2

سن بزهکاردرهنگام تعدادکل مرتکب تکرار درصد تکرار

آزادی آزادشدگان جرم شده اند جرم

از18تا21سالگل 54 28 85/5

از21تا25سالگی 87 4 3 تفز 42/49

از25تا30سالگی 127 53 نفر 73/41

از30تا40سالگی 196 80 نفر 71/40

از40تا50سالگی 65 19 نفر 23/29

از50تا60سالگی 43 8 نفر نفر 18/18

بیش از60سالگی 24 4 نفر 6/16

----- ------

597 235

این آماربخوبی نشان میدهد که:

1-احتمال تکرارجرم باافزایش سن بزهکار کم میشود

2- احتمال تکرارجرم درمورد بزهکارانی که دارای 40سال یابیشتر هستند بسیار بسیار کم است.

3- پژوهشهای دیگری هم درهمین زمینه در سالهای 1955و1967بعمل آمده بود ونتیجه این پژوهشها هم باآنچه بیان شد تقریبا یکسان است.

در فرانسه نیز 282بزهکار حرفه ای مورد مطالعه قرار گرفته اند ودر مورد سن آنان نتایج زیر بدست آمده است1.

30ساله 36 نفر

30تا40ساله 127 نفر

40تا50ساله 88 نفر

50تا60ساله 28 نفر

بیش از60ساله 3 نفر

یعنی در واقع در حدود سه چهارم از این بزهکاران حرفه ای کمتر از 40سال داشته اند همانگونه ملاحظه میشود بین نتایجی که در پژوهشهای آماری در کشورهای کانادا،بلژیک،فرانسه بعمل آمده است وما آنرا نقل کردیم هم آهنگی کامل وجود دارد وهمه نشان میدهند که خطر تکرار جرم در سنهای بین 20تا30و35سالگی زیاد است اما بتدریج با افزایش سن این خطر کم وکمتر میشود.

همچنین ثابت شده است که بین بزهکاری کودکان وبزهکاری بعادت در نزد بزرگسالان نیز رابطه ای وجود دارد.

2-رابطه بین بزهکاری جوانان وبزهکاری بعادت

پژوهشهای آماری نشان میدهند که بیشترازکسانی که امروز دربزرگسالی مرتکب تکرارجرم میشوند ورفتارمجرمانه آنان بصورت عادت وتکراردرمیآید دارای پیشینه کیفری درسن کودکی میباشند.

دکتروست ( Dr. WEST) درانگلستان صد نفر از بزهکاران حرفه ای را مورد بررسی قرارداده است نتیجه این بررسی علمی که بایک روش بسیارمنظم وعلمی انجام یافت در1962 انتشاریافت1.

دکتروست درپژوهش علمی خویش باین نتیجه رسیده است که بیشتر این بزهکاران حرفه ای وبعادت دارای پیشینه کیفری درسن های خردسالی وکودکی بوده اند این صد بزهکاراز نظر سنی که درآن برای نخستین بار مرتکب جرم شده اند چنین تقسیم میشوند.

سن 10 تا13 سالگی 20نفر

سن 14 تا16 سالگی 19نفر

سن 17 تا19 سالگی 26 نفر

سن 20 تا22سالگی 10 نفر

سن 23 تا25 سالگی 10 نفر

سن 26 تا30 سالگی 7نفر

بیشتر از30سالگی 6 نفر

این آمار نشان میدهد که 65 درصد ازاین بزهکاران حرفه ای دارای سابقه جرم درسن خردسالی هستند.

دربلژیک نیز181 بزهکاربعادت مورد مطالعه وپژوهش قرارگرفته اند یکی از مسائل این پژوهش بررسی این موضوع بوده است که چند درصد ازاین بزهکاران حرفه ای دارای پیشینه کیفری درسن خردسالی بوده اند واین بزهکاران حرفه ای رفتار ضد اجتماهی خویش را درچه سنی آغاز نموده اند این بزهکاران از نطر سنی که درآن برای نخستین بار مرتکب جرم شده اند به گروههای سنی زیر تقسیم شده اند ونتایج زیر دراینمورد بدست آمده است .

سن درهنگام ارتکاب نخستین بزه تعداد درصد

از10تا15 سالگی 38 تفر 21 درصد

از16 تا20 سالگی 70نفر 41درصد

از21تا25 سالگی 34نفر 19درصد

از26 تا30 سالگی 21نفر 12درصد

از31تا35 سالگی 8نفر 4درصد

از26تا40سالگی 4نفر 2درصد

از41تا45 سالگی 3نفر 5/1 درصد

از46تا50 سالگی 1نفر 5/0درصد

از45 تا60سالگی 2نفر 1درصد

همانگونه که ملاحظه میشود 61 درصد ازاین بزهکاران دارای پیشینه کیفری درسن خردسالی هستند یعنی پیش از20 سالگی مرتکب جرم شده اند1.درفرانسه نیز مطالعه مشابهی درمورد صدبزهکار حرفه ای بعمل آمده ونتیجه آن چنین بوده است .

6/44 درصد ازاینان دارای پیشینه کیفری درسن قبل از18 سالگی بوده اند 2/18 درصد ازآنان دارای پیشینه کیفری درسنهای 18 تا21 سالگی بوده اند.

2/32 درصد ازآنان دارای پیشینه کیفری پس از21 سالگی بوده اند 2 ازتمامی این پژوهشهای آماری میتوان چنین برداشت نمود که:

1-بین بزهکاری خردسالان وبزهکاری بعادت درنزد بزرگسالان رابطه بسیاربسیار نزدیک وجوددارد.

2-بزهکاران حرفه ای امروز نوجوانان بزهکار دیروز بوده اند ویا بعبارت دیگر کودکان بزهکارامروز مجرمان حرفه ای فردا هستند واین خود یکباردیگر اهمیت اقدامهای تربیتی را برای اصلاح وآموزش کودکان بزهکار نمایان میسازد

پی نوشت :

1-Pinatel. Essai de synthese des aspects criminologiques et Juridiques du recidivisme. Revue Penitentiaire 1969-p249
1- Pinatel. Traite de criminologie 1970P.201
1-the Probleme of recidivism and treatement of the Iatecomer to crime in canadian jonrn correction 1961, 3 P.51
2-Bulletin de I, administration Penitentiaire belge 1973P.87
1-Finelli in revue Penitentiaire et droit Penal1951 P.46 et47
1-the habitula prisoner . London 1963
1-Hermaune Bekaert .L. application de la loi de defense sociale du 9 Avril 1930aux recidivisles et delinquants d. habitude. Rev (belge) dr et crim 1936 P923.
2-Revue Penitentiaire et de droit pelnal . 1951. P. 46et47s

دکترشفیع شفیعی
سایت قوانین
تاریخ انتشار 1357